Viêm đại tràng vi thể

Những điểm chính

• Viêm đại tràng vi thể là một bệnh viêm ruột (IBD) ít phổ biến hơn gây viêm ở ruột già.
• Viêm đại tràng vi thể ảnh hưởng đến lớp niêm mạc bên trong của ruột già (đại tràng).
• Nguyên nhân gây viêm đại tràng vi thể dường như liên quan đến tổn thương đường ruột do vi-rút, vi khuẩn hoặc thuốc.
• Không có cách chữa khỏi bệnh viêm đại tràng vi thể nhưng có thể kiểm soát tốt bằng thuốc.

I. Về viêm đại tràng vi thể

1.1 Viêm đại tràng vi thể là gì?

            Viêm đại tràng vi thể là một loại bệnh viêm ruột (IBD) có thể gây viêm ở ruột già (đại tràng). Viêm có thể gây đỏ, sưng và đau, và là phản ứng của cơ thể đối với chấn thương hoặc kích ứng. Bệnh này không phổ biến như hai loại IBD chính là bệnh Crohn và viêm loét đại tràng, và ít được biết đến hơn .

            Ruột có nhiều lớp và viêm đại tràng vi thể ảnh hưởng đến lớp bên trong của ruột. Có hai loại viêm đại tràng vi thể. Cách bệnh ảnh hưởng đến lớp bên trong của ruột này quyết định loại nào trong hai loại:

• Viêm đại tràng lympho bào (LC) – là tình trạng lớp niêm mạc bên trong có nhiều tế bào bạch cầu (tế bào lympho) hơn bình thường.
• Viêm đại tràng collagen (CC) – là tình trạng niêm mạc bên trong có lớp collagen dày hơn bình thường, đây là một loại protein quan trọng giúp tạo nên cấu trúc cho cơ thể.

            Mặc dù chúng trông khác nhau dưới kính hiển vi, nhưng các triệu chứng và cách điều trị thì giống nhau. Tuy nhiên, có nhiều người mắc LC hơn một chút và phụ nữ có nhiều khả năng mắc CC hơn. Một số người thậm chí có thể mắc cả hai loại viêm đại tràng vi thể, nhưng vào những thời điểm khác nhau.

1.2. Việc sống chung với bệnh viêm đại tràng vi thể có ý nghĩa gì đối với tôi?

            Viêm đại tràng vi thể là một tình trạng mãn tính có nghĩa là nó sẽ kéo dài suốt đời. Các triệu chứng của bệnh có thể ảnh hưởng thực sự đến cuộc sống. Bản chất không thể đoán trước có thể gây ra rối loạn một số ngày và bạn có thể cảm thấy không thoả mái do những rối loạn này gây ra. Điều này có thể ảnh hưởng đến việc đi chơi với bạn bè, công việc….

            Việc đối phó với những triệu chứng này có thể khiến bạn cảm thấy cô lập và chán nản nhưng hiểu biết và có kế hoạch cẩn thận cùng với sự những hỗ trợ của bác sĩ, bạn có thể kiểm soát được sức khỏe của mình.

1.3. Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng vi thể là gì?

            Nguyên nhân gây ra viêm đại tràng vi thể vẫn chưa được biết rõ nhưng có vẻ như nó liên quan đến tổn thương ruột do:

• Thuốc có thể gây kích ứng niêm mạc đại tràng.
• Vi khuẩn sản sinh ra độc tố gây kích ứng niêm mạc ruột kết.
• Virus gây viêm.
• Bệnh tự miễn liên quan đến viêm đại tràng vi thể, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, bệnh celiac hoặc bệnh vẩy nến. Bệnh tự miễn xảy ra khi hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn tấn công các mô khỏe mạnh.
• Axit mật không được hấp thụ đúng cách và gây kích ứng niêm mạc đại tràng.

            Các yếu tố khác như gen, giới tính và hút thuốc cũng có thể đóng vai trò gây ra bệnh viêm đại tràng vi thể.

1.4. Có cách chữa khỏi bệnh viêm đại tràng vi thể không?

            Không có cách chữa khỏi bệnh viêm đại tràng vi thể nhưng thuốc men và trong một số trường hợp hiếm hoi, phẫu thuật có thể làm giảm hoặc loại bỏ các triệu chứng. Một số người thậm chí có thể phục hồi mà không cần dùng thuốc vì bệnh có thể cải thiện theo thời gian.

            Viêm đại tràng vi thể không ảnh hưởng đến tuổi thọ và không làm tăng khả năng mắc ung thư đại tràng. Hầu hết những người mắc bệnh này vẫn có cuộc sống hạnh phúc và viên mãn.

            Khi bạn học cách kiểm soát căn bệnh, bạn sẽ có thể đi du lịch khắp thế giới, xây dựng các mối quan hệ lành mạnh, ăn uống bên ngoài, tập thể dục và có một sự nghiệp mà bạn yêu thích. Viêm đại tràng vi thể không có nghĩa là bạn phải ngừng làm những việc bạn yêu thích.

II . Triệu chứng viêm đại tràng vi thể

Những điểm chính 

• Tiêu chảy phân nước là triệu chứng chính của bệnh viêm đại tràng vi thể.
• Tiêu chảy thường xảy ra đột ngột và không có dấu hiệu báo trước.
• Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm đau bụng, đầy hơi và mệt mỏi.

2.1. Triệu chứng của viêm đại tràng vi thể là gì?

            Triệu chứng chính của viêm đại tràng vi thể là tiêu chảy kéo dài . Đây là tình trạng bạn đi ngoài phân lỏng hoặc phân nước hơn 3 lần một ngày trong hơn 4 tuần. Đối với một số người, tình trạng này có thể lên tới 15 lần trong ngày và đêm. Nó có thể bắt đầu đột ngột hoặc dần dần, có thể xảy ra bất cứ lúc nào và có thể xảy ra mỗi khi bạn đi vệ sinh, hoặc chỉ thỉnh thoảng.

            Bệnh tiêu chảy có thể:

• đột ngột – bạn có thể không phải lúc nào cũng đến được nhà vệ sinh kịp lúc
• bùng nổ – đây là khi trực tràng của bạn có nhiều phân lỏng và khí hơn mức nó có thể chứa và nó đẩy phân ra ngoài với lực rất mạnh, thường là rất to
• xảy ra nhiều lần trong ngày và vào ban đêm

            Thông thường không có máu trong phân .

2.2. Các triệu chứng khác có thể bao gồm:

• đau ở vùng bụng – có thể là đau quặn hoặc đau âm ỉ
• mệt mỏi hoặc cực kỳ mệt mỏi, điều này có thể do phải thức dậy vào ban đêm để đi vệ sinh, nhưng nhiều người vẫn gặp phải tình trạng này ngay cả khi họ ngủ suốt đêm
• đau khớp
• đầy hơi và đầy hơi

III . Chẩn đoán viêm đại tràng vi thể

Những điểm chính

• Những người được chẩn đoán mắc bệnh viêm đại tràng vi thể thường mắc một tình trạng khác liên quan đến hệ thống miễn dịch.
• Viêm do viêm đại tràng vi thể không thể nhìn thấy bằng mắt thường – mô từ ruột phải được kiểm tra dưới kính hiển vi.
• Nhiều người bị viêm đại tràng vi thể cũng bị kém hấp thu axit mật (BAM) nên bạn cũng có thể được xét nghiệm tình trạng này.

3.1. Làm sao để biết tôi bị viêm đại tràng vi thể?

            Viêm đại tràng vi thể ít được các chuyên gia y tế và công chúng biết đến nên có thể khó chẩn đoán.

            Những người có nguy cơ mắc bệnh cao hơn thường ở độ tuổi trên 50 và thường mắc bệnh tự miễn.

            Bao gồm:

• Bệnh tiểu đường loại 1
• bệnh tuyến giáp
• bệnh celiac
• viêm khớp dạng thấp

3.2. Rối loạn hấp thu axit mật (BAM)

            Khoảng 4 trong số 10 người bị viêm đại tràng vi thể cũng bị BAM. Muối mật giúp bạn tiêu hóa chất béo. Khi bạn ăn một bữa ăn, đặc biệt là có chất béo, những muối mật này được giải phóng từ gan và túi mật vào phần trên của ruột. Chúng giúp tiêu hóa thức ăn khi thức ăn đi qua ruột non. Khi muối mật đi đến phần cuối của phần này, chúng chủ yếu được hấp thụ trở lại cơ thể bạn và trở về gan trong máu.

            Sự kém hấp thu axit mật xảy ra khi ruột không thể dẫn axit mật trở lại gan. Người ta cho rằng điều này gây kích ứng niêm mạc ruột già (đại tràng) và có nghĩa là cơ thể bạn không hấp thụ nước đúng cách. Điều này có nghĩa là bạn tạo ra một lượng lớn phân lỏng.

            Bác sĩ sẽ xem xét tất cả những điều này trước khi tiến hành các xét nghiệm y khoa:

3.3. Nội soi đại tràng có sinh thiết

            Trong viêm đại tràng vi thể, những thay đổi trong ruột chỉ có thể nhìn thấy dưới kính hiển vi. Vì vậy, để chẩn đoán tình trạng này, một mẫu mô nhỏ (sinh thiết) được lấy từ đại tràng khi bạn nội soi đại tràng. Sau đó, mẫu này được xem dưới kính hiển vi.

Trong nội soi đại tràng, một ống dài mềm dẻo (khoảng bằng ngón tay út của bạn) có đèn sáng và camera ở đầu được đưa qua hậu môn của bạn. Điều này cho phép bác sĩ quan sát niêm mạc đại tràng của bạn và loại bỏ các mảnh mô nhỏ một cách không đau để quan sát dưới kính hiển vi. Một số mẫu thường được lấy từ các phần khác nhau của đại tràng.

            Bác sĩ sẽ không thể nhìn thấy bất kỳ dấu hiệu viêm nào khi họ nhìn vào đại tràng và trực tràng của bạn. Điều này khác với bệnh Crohn hoặc viêm loét đại tràng khi có thể nhìn thấy tình trạng viêm hoặc loét.

3.4. Các xét nghiệm khác bạn có thể có

            Bạn có thể phải xét nghiệm tình trạng kém hấp thu axit mật. Bạn sẽ được đưa một viên nang nhỏ chứa muối mật tổng hợp để nuốt, viên nang này chứa một lượng nhỏ chất phóng xạ vô hại được gọi là SeHCAT . Sau đó, bạn sẽ được chụp cắt lớp và chụp thêm một lần nữa vào tuần sau. Những lần chụp này sẽ đo mức độ hấp thụ muối mật phóng xạ.

3.5. Sự chậm trễ trong việc chẩn đoán

            Có thể mất một thời gian để chẩn đoán bệnh viêm đại tràng vi thể và điều này có thể gây khó chịu.

            Điều này có thể là do:

• Xét nghiệm phân ( calprotectin trong phân ) thường không hữu ích – xét nghiệm này tìm thấy bằng chứng về tình trạng viêm trong ruột, nhưng với viêm đại tràng vi thể, mức độ thường khá thấp.
• Ruột già và trực tràng của bạn sẽ trông bình thường khi nội soi đại tràng – điều quan trọng là phải sinh thiết để tìm viêm đại tràng vi thể.
• Các triệu chứng có thể tương tự như các tình trạng bệnh lý khác như hội chứng ruột kích thích (IBS) hoặc bệnh celiac mà bác sĩ có thể quen thuộc hơn.

IV . Điều trị viêm đại tràng vi thể

Những điểm chính

• Có một số loại thuốc thường dùng có thể ảnh hưởng xấu đến các triệu chứng vi thể nên bạn nên trao đổi với bác sĩ về loại thuốc bạn đang sử dụng.

4.1. Có những phương pháp điều trị nào cho bệnh viêm đại tràng vi thể?

            Trước khi đưa ra bất kỳ phương pháp điều trị viêm đại tràng vi thể nào, bác sĩ sẽ xem xét các loại thuốc bạn đang dùng để điều trị các tình trạng bệnh khác.

            Các loại thuốc có thể gây ra bệnh viêm đại tràng vi thể bao gồm:

• thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như ibuprofen, diclofenac
• một số chất ức chế bơm proton (PPI) như omeprazole và lansoprazole được sử dụng để giảm axit dạ dày
• thuốc ức chế tái hấp thu serotonin có chọn lọc (SSRI) được sử dụng để điều trị trầm cảm
• thuốc aspirin  
• acarbose cho bệnh tiểu đường
• ranitidine chữa chứng khó tiêu và ợ nóng
• ticlopidine cho các bệnh về máu
• statin để kiểm soát cholesterol

            Nhiều loại thuốc này cũng có thể gây ra tác dụng phụ là tiêu chảy. Nhưng nếu bạn đang dùng bất kỳ loại thuốc nào trong số này, không nên ngừng dùng cho đến khi bạn trao đổi với bác sĩ.

4.2. Thay đổi lối sống

            Việc cắt giảm rượu và caffeine có thể hữu ích trong việc giảm tiêu chảy . Thường sẽ hữu ích khi ghi chép lại thời điểm bạn dừng hoặc cắt giảm và các triệu chứng của bạn thay đổi như thế nào, chẳng hạn như trong nhật ký thực phẩm.

• Hãy thử cắt giảm lượng caffeine – uống trà, cà phê, nước ngọt hoặc nước lọc không chứa caffeine và giảm lượng sô cô la bạn ăn.
• Giảm rượu – uống ít rượu hơn đã được chứng minh là có thể giúp giảm các triệu chứng.
• Bỏ thuốc lá – hút thuốc làm tăng nguy cơ mắc bệnh viêm đại tràng vi thể và những người hút thuốc có các triệu chứng tệ hơn và ít có khả năng cải thiện khi điều trị. Phòng khám bác sĩ gia đình của bạn có thể hỗ trợ bạn bỏ thuốc lá.

4.3. Thuốc điều trị viêm đại tràng vi thể bao gồm một số lựa chọn tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng. Phẫu thuật hiếm khi cần thiết để điều trị bệnh nhưng có một số lựa chọn khả dụng nếu thuốc không có tác dụng.

– Loperamid

            Nếu bạn bị viêm đại tràng vi thể nhẹ, thuốc ngăn ngừa tiêu chảy , chẳng hạn như loperamide, có thể có hiệu quả. Thuốc này làm chậm sự co bóp của cơ ruột, khiến thức ăn di chuyển chậm hơn và cho phép hấp thụ nhiều nước hơn. Phân trở nên rắn hơn và ít cấp bách hơn. Thuốc cũng có thể giúp kiểm soát các triệu chứng trong khi các loại thuốc khác mất thời gian để có tác dụng.

– Thuốc cô lập acid mật

            Bao gồm colestyramine , colestipol hoặc colesevelam . Nếu viêm đại tràng vi thể liên quan đến tình trạng kém hấp thu axit mật (BAM) hoặc bạn vẫn bị tiêu chảy mặc dù đã điều trị bằng các phương pháp khác, bạn có thể được kê loại thuốc này. Những loại thuốc này liên kết với axit mật trong ruột của bạn và giúp cải thiện các triệu chứng tiêu chảy . Người ta cho rằng loại thuốc này có thể có hiệu quả ngay cả khi không có BAM.

– Budesonide

            Loại steroid này được phát hiện là phương pháp điều trị hiệu quả nếu bạn bị viêm đại tràng vi thể từ trung bình đến nặng. Khoảng 8 trong số 10 người đã được chứng minh là cải thiện khi dùng loại thuốc này và thường có ít tác dụng phụ.

            Liều dùng thông thường là 9mg budesonide một ngày trong 6 đến 8 tuần. Bạn cũng có thể được cung cấp loperamide để kiểm soát tiêu chảy trong khi budesonide kiểm soát tình trạng của bạn. Các triệu chứng của bạn có thể bắt đầu cải thiện trong vòng một hoặc hai ngày nhưng đối với một số người, có thể mất khoảng ba đến sáu tuần.

            Hơn một nửa số người dùng budesonide thấy các triệu chứng của họ quay trở lại khi ngừng điều trị. Nếu điều này xảy ra với bạn, có thể thử liều thấp hơn và có thể tiếp tục trong tối đa một năm. Cũng như với tất cả các loại steroid, đây thường không phải là lựa chọn lâu dài.

            Hầu hết mọi người đều khỏe hơn với những cách tiếp cận này nhưng nếu chúng không hiệu quả với bạn, có thể thử các phương pháp điều trị khác

– Thuốc sinh học : Infliximab và adalimumab đã được chứng minh trong các nghiên cứu nhỏ có thể cải thiện các triệu chứng ở một số người mà budesonide không có hiệu quả. Các nghiên cứu nhỏ cũng cho thấy vedolizumab có thể hữu ích. Các loại thuốc này được dùng bằng cách truyền hoặc tiêm. 

– Thuốc ức chế miễn dịch

            Azathioprine và mercaptopurine đã được chứng minh là có hiệu quả đối với một số người mà budesonide không có tác dụng. Tìm hiểu thêm tại Azathioprine và Mercaptopurine .

– Chế độ ăn uống với viêm đại tràng vi thể khác nhau ở mỗi người. Không có bằng chứng cho thấy một số loại thực phẩm cụ thể ảnh hưởng đến một số người bị viêm đại tràng vi thể nhưng bạn có thể thấy rằng một số loại thực phẩm là tác nhân gây bệnh cho bạn. Thực phẩm béo, cay và nhiều chất xơ khiến một số người cảm thấy tệ hơn, nhưng mỗi người lại khác nhau. Nhiều người hỏi:

            + Tôi có nên tránh gluten không? – Những người bị viêm đại tràng vi thể có khả năng mắc bệnh celiac cao hơn 50 lần so với dân số nói chung. Điều này có nghĩa là bạn không thể tiêu hóa một loại protein gọi là gluten, có trong lúa mì, lúa mạch và lúa mạch đen. Để biết bạn có cần tránh gluten hay không, bác sĩ sẽ xét nghiệm máu để kiểm tra điều này. Nếu xét nghiệm máu của bạn dương tính, bạn cũng có thể được nội soi đường tiêu hóa trên để xác nhận.

            + Tôi có nên tránh các sản phẩm từ sữa không? – Nếu tình trạng tiêu chảy của bạn trở nên tồi tệ hơn sau khi ăn các sản phẩm từ sữa, bạn có thể gặp vấn đề trong việc tiêu hóa lactose – loại đường chủ yếu có trong sữa, pho mát và các sản phẩm từ sữa khác. Việc ghi nhật ký thực phẩm để xem bạn cảm thấy thế nào có thể giúp bạn tìm ra liệu đây có phải là trường hợp của bạn hay không. Đôi khi, một xét nghiệm hơi thở đơn giản được sử dụng để tìm hiểu xem bạn có bị bất dung nạp lactose hay không.

            Hãy trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng trước khi thực hiện bất kỳ thay đổi lớn nào trong chế độ ăn uống của bạn. Họ có thể giúp bạn lập kế hoạch tránh các sản phẩm từ sữa hoặc gluten trong khi vẫn nhận được các chất dinh dưỡng cần thiết.

Tiến sĩ. Bác sĩ. ĐOÀN HIẾU TRUNG